„Biologia miłości”- wykład Helen Fisher

00:11 Opowiem dziś o dwóch najważniejszych trendach społecznych nadchodzącego stulecia a być może najbliższych 10 tys. lat. Zacznę od pracy nt. romantycznej miłości, ponieważ tym zajmowałam się ostatnio. Podłączyliśmy 32 szaleńczo zakochane osoby do skanera rezonansu magnetycznego mózgu. 17 osób było zakochanych z wzajemnością, a 15 właśnie dostało kosza. Później przejdę do przemyśleń, w jakim kierunku zmierza miłość.

00:50 „Cóż znaczy, kochać?”, mówił Szekspir. Ludzie zastanawiali się nad tym od zawsze, siedząc przy ognisku albo patrząc w gwiazdy. Próbowałam zrozumieć romantyczną miłość analizując ostatnie 45 lat badań psychologicznych. Okazuje się, że zakochaniu towarzyszą specyficzne zjawiska. Po pierwsze, obiekt uczucia nabiera, jak to nazywam, „specjalnego znaczenia”. Pewien kierowca ciężarówki ujął to tak: „Cały świat skupił się wokół Mary Anne.”

01:33 Słowami G.B. Shaw: „Miłość to przecenianie różnic między kobietami”. Słowami G.B. Shaw: „Miłość to przecenianie różnic między kobietami”. I tak właśnie robimy. (Śmiech) Skupiamy się na tej osobie. Możemy wymieniać wady, by zaraz skupić się na zaletach. Chaucer powiedział: „Miłość jest ślepa”.

01:58 Próbując zrozumieć romantyczną miłość, czytałam poezję z całego świata. Chcę zacytować króciutki wiersz z VIII-wiecznych Chin. Świetny przykład skupienia się na konkretnej kobiecie. To tak, jakby ktoś szalenie zakochany wchodził na parking. Samochód ukochanej różni się od pozostałych. Jej kieliszek wina jest inny od reszty. Tutaj zakochanego zaprząta bambusowa mata do spania.

02:30 Autorem jest facet o nazwisku Yuan Chen. „Bambusowa mata, nie mogę wypuścić jej z rąk. Patrzyłem, jak ją rozwijasz w tamtą pierwszą noc.” Sfiksował na punkcie maty, pewnie przez podniesioną aktywność dopaminy, podobnie jak u wszystkich ludzi.

02:48 Obiekt uczuć nabiera specjalnego znaczenia. Skupiasz na niej uwagę. Wywyższasz. Rozpiera cię energia. Pewien Polinezyjczyk chciał „skakać aż pod niebo”. Nie śpisz całą noc. Chodzisz aż do świtu. Roznosi cię euforia, gdy wszystko idzie dobrze, wpadasz w czarną rozpacz, gdy idzie źle. Uzależniasz się od tej osoby. Biznesmenowi z Nowego Jorku podobało się „wszystko to, co jej”. Romantyczna miłość jest bardzo prosta.

03:22 Stajesz się zaborczy seksualnie. Sypiając z kimś bez zaangażowania, nie dbasz czy sypia też z innymi. Ale gdy się zakochasz, stajesz się zaborczy. Myślę, że powód jest darwinistyczny. Chodzi o zbliżenie pary tak, by razem zaczęli wychowywać dzieci.

03:44 Główna cecha miłości to pożądanie, chęć bycia razem, seksualnie i emocjonalnie. Chętnie pójdziesz też do łóżka, ale ważniejsze, żeby zadzwonił, zaprosił itp. Żeby powiedział, że cię kocha. Inna główna cecha to motywacja. Odpala silnik w głowie i pragniesz tej osoby.

04:12 I, wreszcie, jest to obsesja. Zanim podłączyłam badanych do MRI, zadawałam im przeróżne pytania. Najważniejsze było zawsze takie samo. „Ile procent dnia i nocy myślisz o tej osobie?” Słyszałam: „Cały dzień. Całą noc. Nie mogę przestać.”

04:36 Do ostatniego pytania musiałam się mobilizować, bo nie jestem psychologiem. Nie pracuję z ludźmi w traumie. Ostatnie pytanie było zawsze takie samo. „Czy umarłbyś za nią lub za niego?” Badani odpowiadali: „Tak!”, jakby chodziło o podanie soli. Byłam po prostu wstrząśnięta.

04:59 Skanowaliśmy, gdy patrzyli na zdjęcia ukochanych i, po małej przerwie, zdjęcia neutralne, żeby zaobserwować moment uniesienia, jak również stan spoczynku. Aktywowało się wiele regionów mózgu. Jednym z najważniejszych był ten, który reaguje na odlot po kokainie. Tak się rzeczywiście dzieje.

05:27 Zrozumiałam, że romantyczna miłość to nie emocja, ani nawet nie szereg emocji, od euforii po depresję. W istocie to popęd, pochodzący z siły napędowej tej części umysłu, która chce i pragnie. Części umysłu działającej, gdy sięgasz po kawałek czekolady, gdy marzysz o awansie. Siła napędowa mózgu. Popęd.

05:55 Jest silniejszy niż popęd seksualny. Jeśli na propozycję pójścia do łóżka, słyszysz „Nie, dziękuję”, nie zabijesz się, ani nie popadniesz w depresję. Powszechnie zaś, odtrąceni kochankowie mogliby za miłość zabić. Ludzie żyją dla miłości. Zabijają dla miłości. Umierają dla miłości. Mamy piosenki, wiersze, powieści, rzeźby, obrazy, mity, legendy. W 175 społeczeństwach znajdujemy ślady tego stanu. To jeden z silniejszych systemów umysłowych na ziemi, który niesie wielką radość i wielki smutek.

06:38 To jeden z trzech systemów powstałych z łączenia się w pary i reprodukcji. Pierwszy to popęd seksualny: potrzeba zaspokojenia. W.H. Auden nazwał go „nieznośnym swędzeniem nerwów”. Rzeczywiście, na tym to polega. Doskwiera człowiekowi jak głód. Drugi to romantyczna miłość: uniesienie, obsesja wczesnej miłości. Trzeci to przywiązanie: spokój i bezpieczeństwo, odczuwane z wieloletnim partnerem.

07:12 Popęd wyewoluował, by wyciągnąć nas z domu w poszukiwaniu partnerów. Jak jeżdżenie bez celu samochodem. Nie skupiasz się na nikim. Romantyczna miłość skupia energię godową na jednej osobie naraz, oszczędzając czas i energię. Przywiązanie, trzeci system, wyewoluowało, byśmy mogli się znieść (śmiech), przynajmniej tak długo, by wychować dziecko.

07:42 Teraz chcę omówić dwa najważniejsze trendy społeczne. Jeden z ostatnich 10 tys., drugi z 25 lat, wpływające na te 3 systemy umysłowe: chuć, romantyczną miłość i głębokie przywiązanie.

08:05 Pierwszy trend: kobiety aktywne zawodowo. Przejrzałam roczniki demograficzne ONZ dla 130 społeczeństw. W 129 na 130, kobiety wchodzą na rynek pracy, czasem bardzo powoli, ale wchodzą. Powoli niweluja różnicę między mężczyznami i kobietami pod względem siły ekonomicznej, zdrowia i edukacji. To powolny proces.

08:38 Każdemu trendowi odpowiada kontr-trend. Jak mówi stare arabskie przysłowie: „Psy szczekają, ale karawana jedzie dalej”. Faktycznie, karawana jedzie dalej. Kobiety wracają na rynek pracy. Mówię „wracają”, bo to nic nowego. Przez miliony lat, na sawannie, kobiety szły zbierać warzywa. Zdobywały 60-80% wieczornego posiłku. Podwójny dochód w rodzinie był standardem. Kobiety dorównywały mężczyznom ekonomicznie, społecznie i seksualnie. Czyli w istocie wracamy do przeszłości.

09:23 Najgorszym wynalazkiem kobiet był pług. Wraz z rolnictwem pozycja mężczyzn spotężniała. Kobiety straciły odwieczną pracę zbieraczek, ale rewolucja przemysłowa i postindustrialna przywróciła je na rynek pracy. Odzyskują status sprzed miliona lat, sprzed 10 tys., 100 tys.lat. Obserwujemy niezwykłą tradycję ludzkiego zwierzęcia. Będzie miała wpływ na wiele spraw.

10:01 Zwykle poświęcam cały wykład na wpływ kobiet na świat biznesu. Poruszę tylko kilka spraw i przejdę do seksu i miłości. Płcie bardzo się różnią. Zgodzi się z tym każdy, kto miał syna i córkę. Nie wiem, czemu twierdzi się inaczej. Mamy wiele cech wspólnych, i wiele różnic.

10:22 Słowami Teda Hughesa: „Jesteśmy jak dwie stopy. Potrzebujemy się nawzajem, by iść na przód”. Nasze mózgi nie rosły tak samo. Znajdujemy coraz więcej różnic płci w mózgu. Wymienię kilka zanim przejdę do seksu i miłości. Kobiety lepiej rozwijaja się werbalnie. Umieją rozmawiać.

10:42 Umieją szybko dobrać słowa. Wymowność wzrasta w połowie cyklu, gdy poziom estrogenu jest najwyższy. Nawet menstruując są wymowniejsze niż przeciętny mężczyzna. Robią to od miliona lat; słowa były narzędziami kobiet. Trzymały w ramionach niemowlę, namawiały, upominały, uczyły za pomocą słów. Istotnie, słowa nabieraja potężnej siły.

11:08 Nawet w krajach jak Indie czy Japonia, gdzie kobiety nie zalewają rynku pracy, zostają dziennikarkami. Telewizja jest jak globalne ognisko, skupia nas i kształtuje umysły. Gdy wystepuję w telewizji, producenci, z którymi ustalam co będziemy mówić, to przeważnie kobiety. Sołżenicyn powiedział: „Mieć wielkiego pisarza, to mieć drugi rząd”.

11:40 Dzisiaj 54% pisarzy w USA to kobiety. To jedna z wielu kobiecych cech, wnoszonych na rynek pracy: zdolność do obchodzenia się z ludźmi, negocjacji, duża wyobraźnia. Wiemy już, jak mózg zawiaduje wyobraźnią i planowaniem. Kobiety myślą sieciowo. Ponieważ części mózgu kobiety są lepiej połączone, myśląc zbierają więcej informacji, układają je w skomplikowane wzory, widzą więcej opcji i wyników. Myślą kontekstualnie, holistycznie, sieciowo.

12:20 Mężczyźni odrzucają zwykle to, uznali za nieistotne, skupiają się na tym, co robią. Działają i myślą w sposób liniowy. Oba sposoby są dobre. Potrzebujemy obydwu, by iść do przodu. Wśród mężczyzn znajdziemy więcej geniuszy. I o wiele więcej idiotów. (Śmiech) Sprawny męski mózg działa znakomicie. Ewoluujemy w stronę społeczeństwa współpracującego, w którym talenty tak mężczyzn, jak i kobiet zaczynamy rozumieć, cenić i wykorzystywać.

13:00 Jednak wejście kobiet na rynek pracy ma ogromny wpływ na seks, miłość i życie rodzinne. Kobiety zaczynają wyrażać seksualność. Zdumiewa mnie pytanie: „Czemu mężczyźni tak często zdradzają?” Odpowiadam: „Czy częściej od kobiet?”. „Z kim, wg ciebie, sypiają ci mężczyźni?” Prosty rachunek! (Śmiech)

13:29  Na Zachodzie, dziewczęta stają się aktywne seksualnie wcześniej, mają więcej partnerów, mniej wyrzutów sumienia, później wychodzą za mąż, mają mniej dzieci, opuszczają złe małżeństwa, szukają lepszych. Widzimy początek kobiecej ekspresji seksualnej. Powracamy do rodzaju ekspresji seksualnej obecnej na sawannie milion lat temu, bo przypomina tę, która obserwujemy dziś u plemion łowiecko-zbierackich.

14:04 Powraca też dawna forma równości małżeńskiej. Podobno XXI wiek ma być wiekiem tzw. „małżeństwa symetrycznego” lub „czystego” czy też „partnerskiego”. To małżeństwo dwojga równych sobie ludzi, wg. dawnych duchowych wzorców.

14:33 Obserwujemy też rozkwit miłości romantycznej. 91% kobiet i 86% mężczyzn w Ameryce nie poślubiłoby ideału partnera, jeśli nie byliby w tej osobie zakochani. Wg badań, ludzie z 37 społeczeństw chcą być zakochani w przyszłym małżonku. Aranżowane małżeństwa odchodzą do lamusa.

15:07 Małżeństwa stają się stabilniejsze na skutek drugiego światowego trendu. Pierwszym było więcej pracujących kobiet, drugim zaś starzejąca się populacja. Podobno w Ameryce wiek średni należy rozciągnąć do 85 lat. Wśród osób w wieku 76 do 85 lat aż 40% nie ma problemów zdrowotnych. Wiek średni bardzo się wydłużył.

15:38 Pisząc książkę szukałam danych nt. rozwodów w 58 krajach. Odkryłam, że im jesteśmy starsi, tym rzadziej się rozwodzimy. Liczba rozwodów w USA jest stała a nawet zaczyna spadać. Może spadnie jeszcze bardziej. Viagra, substytuty estrogenu, sztuczne biodra i niezwykle interesujące kobiety, jak nigdy dotąd. Nigdy dotąd kobiety nie były tak wykształcone, interesujące i zdolne. Uważam, że jeśli kiedykolwiek w historii była szansa na dobre małżeństwa, to właśnie teraz.

16:28 Zawsze są pewne komplikacje. 3 systemy umysłowe – chuć, romantyczna miłość i przywiązanie nie zawsze idą w parze. A mogą. Przygodny seks nie jest całkiem przygodny. Orgazm to jak zastrzyk dopaminy, kojarzonej z romantyczną miłością. Można się zakochać w przygodny kochanku. Orgazm powoduje przypływ oksytocyny i wazopresyny, kojarzonych z przywiązaniem. Dlatego czujemy kosmiczne zespolenie z kimś, z kim właśnie się kochało.

17:00 Jednak chuć, romantyczna miłość i przywiązanie nie zawsze są ze sobą połączone. Można czuć przywiązanie do długoletniego partnera, romantyczną miłość do kogoś innego, jednocześnie pożądając jeszcze kogo innego. Można kochać więcej niż jedną osobę naraz. W trakcie jednego wieczoru można oscylować między przywiązaniem do jednej osoby, a romantycznymi uczuciami wobec drugiej. Coś jak zebranie komitetu we własnej głowie, gdy zastanawiasz się, co robić. Nie uważam, że człowiek to zwierzę stworzone do szczęścia; to zwierzę stworzone do rozmnażania. Szczęście stwarzamy sobie sami. Uważam, że potrafimy tworzyć dobre związki.

17:57 Na koniec dwie konkluzje: zmartwienie i wspaniała historia. Zmartwienie dotyczy antydepresantów. W USA przepisuje się ponad 100 mln antydepresantów rocznie. Leki stają się powszechne. Rozprzestrzeniają się po świecie. Znam dziewczynę, biorąca leki na podwyższenie serotoniny, tzw. SSRI, odkąd skończyła 13 lat. Ma 23 lata. Bierze je od 10 lat.

18:36 Nie mam nic przeciw zażywaniu jakiś czas, w naprawdę trudnych okresach. Przy skłonnościach samobójczych lub morderczych. Ale coraz więcej ludzi w USA bierze je ciągle. Leki te podwyższają poziom serotoniny, ograniczając krążenie dopaminy. Każdy to wie. Dopamina jest związana z romantyczną miłością. Ograniczając dopaminę, leki likwidują popęd płciowy. Bez popędu płciowego nie ma orgazmu. Bez orgazmu nie ma substancji kojarzonych z przywiązaniem. Te rzeczy wiążą się w mózgu ze sobą. Mieszając w jednym systemie umysłowym, mieszamy w innym. Świat bez miłości to martwe miejsce.

19:36 (Brawa) Dziękuję. Na koniec historia. I mały komentarz. Badam romantyczną miłość, seks i przywiązanie od 30 lat. Mam siostrę bliźniaczkę; interesują mnie podobieństwa. Czemu jesteśmy podobni, czemu Irakijczycy i Japończycy, Aborygeni i ludzie z dorzecza Amazonki są do siebie podobni.

20:07 Rok temu, internetowy serwis matrymonialny Match.com poprosił o projekt nowej strony. Powiedziałam, że nie znam się na osobowości. Czy na pewno o mnie im chodzi? Powiedzieli, że tak. Zaczęłam myśleć dlaczego zakochujemy się w tej, a nie innej osobie.

20:27 Tym się teraz zajmuję, o tym napiszę następną książkę. Z wielu przyczyn zakochujemy się w danej osobie. Liczy się moment. Liczy się bliskość. Liczy się tajemniczość. Kochamy osoby tajemnicze, bo tajemniczość podnosi poziom dopaminy, jest ostatnią kroplą do zakochania. Zakochujemy się w kimś, kto pasuje do naszej „miłosnej mapy”, nieuświadomionej listy cech, spisywanej od dzieciństwa. Uważam też, że ciągnie nas do ludzi dopełniających nas umysłowo. Nad tym pracuję.

21:05 Opowiem historię – ilustrację. Mówiłam dziś sporo o biologii miłości. Chcę pokazać też trochę jej kultury, i magii. To historia zasłyszana, ale chyba prawdziwa. Pracuję na uniwersytecie Rutgers. Art Aron pracuje w SUNY Stony Brook. To tam podłączamy ludzi do MRI.

21:36 Pewien student był śmiertelnie zakochany w koleżance, bez wzajemności. Pojechali na konferencję do Pekinu. Z naszych badań wiedział, że robiąc coś zupełnie nowego, można podnieść poziom dopaminy w mózgu, co może zapoczątkować romantyczną miłość. (Śmiech) Postanowił zaprząc naukę do pracy i zaprosił dziewczynę na przejażdżkę rikszą.

22:12 Nigdy nie jechałam rikszą. Podobno lawiruje się między autobusami i ciężarówkami. To szalone, hałaśliwe i ekscytujące. Chłopak wykombinował, że podniesie jej dopaminę i ona się w nim zakocha. Więc ruszają. Ona piszczy i ściska go za rękę, śmieje się i świetnie się bawi. Po godzinie wysiadają a ona mówi z podnieceniem: „Było cudownie! Ależ ten rikszarz przystojny!” (Śmiech) (Brawa)

22:53 Oto magia miłości! Miliony lat temu, wykształciliśmy 3 podstawowe popędy: popęd płciowy, romantyczną miłość i przywiązanie do wieloletniego partnera. Te systemy tkwią głęboko w ludzkim mózgu. Przetrwają póty, póki istnieć będzie nasz gatunek w, słowami Szekspira, „doczesnym zamęcie”. Dziękuję. (Brawa)

Tłumaczenie: Dominika Erazmus, przejrzane przez Rysia Wand